Zmiana płci w prawie polskim.

Coraz więcej Polek i Polaków, deklarujących się jako osoby transpłciowe, chce zmienić swoją płeć nie tylko w sposób faktyczny, ale również w świetle prawa. Obecnie jedynym sposobem na zmianę płci jest jednak skorzystanie z możliwości, jaką daje powództwo o ustalenie. Warunkiem jego wytoczenia jest jednak pozwanie swoich rodziców, co dla wielu osób jest problematyczne, a procesowy charakter zmiany płci podważa zaś ich prawo do samodzielnego decydowania o tak podstawowej i intymnej rzeczy, jaką jest identyfikacja z wybraną przez nich płcią.

Bez wątpienia ten sposób prawnego ustalenia płci jest przestrzały i upokarzający dla obu stron sporu – zarówno powoda, jak i jego rodziców. Pełnoletni obywatel powinien mieć bowiem możliwość samodzielnego decydowania o sobie, bez konieczności wchodzenia w spór ze swoimi rodzicami.

Przygotowana przez m.in. Annę Grodzką w 2015 r. ustawa w tym zakresie została zawetowana przez prezydenta. Wśród propozycji zmian znalazła się kluczowa, dotycząca zmiany trybu z postępowania procesowego na nieprocesowe, tj. bez konieczności udziału rodziców bądź kuratora. Płeć miałaby zostać zmieniona na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów, a także opinii biegłego, w szczególności z zakresu seksuologii.

Obecnie nie istnieją widoki na zmianę przestarzałego stanu prawnego, zaś jedyną drogą zdaje się być próba walki o prawa osób transpłciowych przed Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu. Do momentu jednak jakiejkolwiek istotnej zmiany, przybliżę proces zmiany płci w drodze powództwa o ustalenie.

WARUNKI WYTOCZENIA POWÓDZTWA

Jak wskazałam powyżej, pozwanymi w postępowaniu o ustalenie płci muszą być rodzice osoby zmieniającej płeć. Nie ma przy tym znaczenia, czy popierają oni decyzję dziecka, czy też nie. Jeśli rodzice wspierają Twoją decyzję, mogą aktywnie brać udział w czynnościach procesowych i uznać wytoczone powództwo. Powodem, dla którego muszą być oni po drugiej stronie jest to, że zmiana płci dziecka dotyczy również rodziców, bowiem w ich dokumentach będzie od tej pory figurowała np. córka w miejsce syna i vice versa. Sąd Najwyższy wypowiedział się jednak w ostatnim czasie w zakresie sytuacji podobnej – mianowicie czy w przypadku, jeśli osoba transpłciowa ma dzieci, powinna pozywać również swoje potomstwo. Sąd wskazał, że zmieniający płeć nie musi pozywać w procesie swoich dzieci, bowiem przedmiotem procesu nie jest stosunek rodzicielstwa.

W przypadku, jeśli Twoi rodzice nie żyją, są nieznani lub nieznane jest ich miejsce pobytu, sąd w reakcji na stosowny wniosek zawarty w powództwie ustanowi w ich miejsce kuratora.

POSTĘPOWANIE DOWODOWE

W pozwie należy wskazać wszystkie okoliczności, które dowodzą, że powód funkcjonuje w społeczeństwie jako osoba płci przeciwnej. Dobrze się również wyposażyć się przed procesem w odpowiednią dokumentację medyczną od psychologa, psychiatry i/lub seksuologa, w celu potwierdzenia żądania pozwu.

Kluczowym dowodem jest jednak przede wszystkim przesłuchanie powoda i poznanie jego motywacji stojącej za wytoczeniem powództwa.

ZMIANA W URZĘDZIE STANU CYWILNEGO

Po uzyskaniu korzystnego wyroku, sąd po jego uprawomocnieniu przesyła jego treść do właściwego Urzędu Stanu Cywilnego, który dokonuje wzmianki dodatkowej na temat zmiany płci w akcie urodzenia. Następuje wtedy również zmiana imienia i nadanie nowego numeru PESEL. Po dokonaniu tych wszystkich formalności można przystąpić do zmiany dokumentów i oficjalnie rozpocząć życie jako osoba płci przeciwnej.