ZMIANA PŁCI
Skąd bierze się różnica pomiędzy tym kim się czujemy, a tym kim jesteśmy?
Coraz częściej słyszymy o zmianie płci osób, które urodziły się mężczyzną, a czują się kobietą, bądź odwrotnie. U takich osób cechy przypisane kobietom/mężczyznom kształtują się już od wczesnego dzieciństwa i jest to niezależne od tych osób.
Przez wiele lat osoby te uważane były za odmieńców lub wynaturszczyków.
W wyniku postępu medycyny, lekarze ustalili, że o tym, czy dana osoba czuje się mężczyzną czy kobietą decyduje już życie płodowe. Gdy na etapie rozwoju płodu dochodzi do rozwinięcia narządów rodnych męskich jednak towarzyszy temu zbyt mało hormonu męskiego, w następnym etapie życia osoba ta czuje się kobietą, mimo że posiada narządy płciowe męskie.
Pomijając w tym miejscu szczegóły medyczne, przejdę do regulacji prawnych, które umożliwiają takim osobą uznanie ich przez prawo za osoby płci innej niż w chwili urodzenia.
Z uwagi na ilość takich przypadków, przygotowano projekt ustawy, która miała ujednolicić procedury sądowe i wyznaczyć do rozpoznawania takich spraw specjalnie utworzony do tego celu wydział Sądu w Łodzi. Niestety, obecny rząd nie pozwolił na wejście ustawy w życie, a osoby te muszę skorzystać z dotychczas wypracowanej praktyki sądowej.
W jaki sposób zmienić sądownie płeć?
Zacznijmy od tego, że zmienić płeć mogą jedynie osoby pełnoletnie. Nie ma możliwości zmiany płci przez małoletnich, również rodzice nie mogą dokonać zmiany płci swoich dzieci.
Podstawą do zmiany płci jest zdiagnozowanie transseksualizmu bądź interseksualizmu oraz połączona z tym odmienna identyfikacja płciowa.
Dlatego proces zmiany płci musi rozpocząć się od wizyty u lekarza – najczęściej seksuologa, który postawi taką diagnozę. Po przeprowadzeniu badań i postawieniu diagnozy, pacjent rozpoczyna terapię hormonalną, która przygotowuje pacjenta do pierwszej operacji (najczęściej jest to mastektomia – obustronna amputacja piersi). Dopiero po wykonaniu zabiegu korekcyjnego może następnie dojść do usankcjonowania tej zmiany przez orzeczenie Sądu, który ustali, że dana osoba jest – w zależności od konkretnego przypadku – płci damskiej/ męskiej – tzn. innej niż w akcie urodzenia.
Jak wygląda proces, w którym Sąd może orzec o zmianie płaci?
Jak wskazałam wyżej, obecnie brak jest przepisów, które wprost określają proces zmiany płci. Dlatego zarówno w orzecznictwie jak i literaturze wskazuje się na możliwość skorzystania z powództwa o ustalenie określonego w art. 189 kpc przy uwzględnieniu treści art. 21 ustawy o aktach stanu cywilnego.
Aprobatę takiej „ ścieżce” dał też Sąd Najwyższy, który uznał, że poczucie przynależności do danej płci może być uznane za dobro osobiste i właśnie jako takie podlega ochronie w drodze powództwa o ustalenie.
Mimo, że prawo polskie nie przewiduje uregulowań dotyczących zmiany płci, która została wpisana w akt urodzenia, mając na uwadze potrzebę uregulowania takich rozwiązań, orzecznictwo wskazało na możliwość wykorzystania do tego celu instytucji – wzmianki dodatkowej, którą określa art. 21 ustawy o aktach stanu cywilnego Wzmianka ta ma służyć zapewnieniu zgodności aktu stanu cywilnego ze stanem faktycznym, właśnie w sytuacji, gdy po sporządzeniu aktu doszło do zdarzeń, które nakazują jego uzupełnienie.
Usystematyzowanie kolejności działań
Podsumowując powyższe rozważania można wskazać, że pierwszym krokiem w procesie zmiany płci jest wykonanie badań (m.in. badanie poziomu hormonów, badanie krwi, EEG, tomografia komputerowa) niezbędnych do postawienia diagnozy przez lekarza. Lekarz stawiając diagnozę również uwzględnia wywiad i rozmowę z pacjentem oraz wyniki testów psychologicznych. Zdarza się, że jest też potrzebna konsultacja psychiatryczna. Po postawieniu odpowiedniej diagnozy u pacjenta rozpoczyna jest terapia hormonalna i dopiero wówczas możliwe jest wniesienie pozwu do sądu.
Kto jest w sprawie pozwanym?
Trudnością jaką napotyka pacjent jest fakt, że w procesie pozwanymi są jego rodzice. Jeżeli są przeciwni zmianie płci swojego dziecka mogą utrudniać i spowalniać proces. Najczęściej sprzeciw wyrażany przez rodziców jest podyktowany względami religijnymi .
Jakie dowody rozpoznaje Sąd?
Podstawowymi dowodami jakie rozpoznaje Sąd jest opinia lekarza seksuologa oraz zeznania powoda – czyli osoby występującej o zmianę swojej płci.
Kiedy można zmienić dokumenty?
Po uprawomocnieniu się wyroku ustalającego odmienną płeć wprowadza się zmiany do dokumentów. Rozpoczyna się od wzmianki w akcie urodzenie, o czym pisałam wyżej. Następnie można już zmienić dowód osobisty, paszport, prawo jazdy oraz dyplomy ze szkół .
Również dopiero po uprawomocnieniu się wyroku ustalającego odmienną płeć lekarze mogą też wykonać dalsze operacje zmieniające narządy płciowe.
Zdaję sobie sprawę jak ważna dla moich klientów jest identyfikacja z płcią, z którą utożsamiają się psychicznie. Dlatego pomagam im w formalnościach niezbędnych zarówno do formalnej jak
i medycznej zmiany płci, którą mają wpisaną w swoich aktach urodzenia.